|
|
|
|
|
Mehmet Aziz
|
|
24 Eylül 1893 tarihinde Larnaka Kazası'nın (Güney Kıbrıs) Vuda köyünde doğdu. Altı kardeşin en küçüğüdür. Köy ilkokulundan sonra İskele (Lârnaka) Rüştiyesi'ne devam etti ve daha sonra tahsilini ayni kentteki Amerikan Akademisi'nde sürdürdü. 1907 yılında ABD'de bulunan ağabeyi Hayrettin Bey'in yardımlarıyla ABD'ye gitti ve Bridgeport (Connecticut) kentinde Meslek Lisesi'ne devam etti.
1912 yılında ağabeyi Türkiye'ye, o da Kıbrıs'a dönmeye karar verdi. Dünyanın en büyük ve en lüks yolcu gemisi "Titanic", ilk yolculuğunu yapmak üzereydi. Arkadaşları, ona Avrupa'ya dönüşü bu gemi ile yapmasını önerdiler; ancak Mehmet Aziz ve ağabeyi, daha önce karar vermiş oldukları gibi Avrupa'ya başka bir gemi ile döndüler ve "Titanic" faciasını İtalya'ya vardıkları zaman öğrendiler.
Kıbrıs'a dönüşte, malarya (sıtma) hastalığının insanlara Anophelis sivrisineği ile geçtiğini keşfeden İngiliz bilim adamı Sir Ronald Ross, araştırmalar yapıyordu. Ross'un Vuda köyünü ziyareti sırasında, İngilizce bilen ve bu mesleğe ilgi duyan kişilere gereksinim olduğu belirtildi. Mehmet Aziz, bir dilekçe ile müracaat edip 1913 yılında sağlık servislerine katıldı. 1929 yılına kadar bu servislerde değişik görevler üstlendi. Aynı yıl Sağlık Müfettişliği kurslarına devam ederek Müfettişlik Sertifikası aldı. Daha sonra İngiltere'deki London Royal Sanitary Institute sınavlarına katıldı ve Sağlık Sevisleri'nde Sıhhiye Başmüfettişliği'ne atandı. İngiliz bilim adamı Dr. Barber'in ekibiyle, Mısır, Suriye, Lübnan, Filistin ve Türkiye'de, malarya konusunda yapılan araştırmalara da katılan Mehmet Aziz Bey, bu hizmetlerinden dolayı İngiltere'nin London Royal School of Public Health and Hygine üyeliğine lâyık görüldü.
Kıbrıs'ta Sıhhiye Müfettişliği kurslarını o başlattı ve daha sonra da London Royal Sanitary Institute Sertifikası için kurslar düzenlenmesini sağladı. Malarya hastalığının Anophelis sivrisineği ile yaygınlaşmasını önleyen ve bu hastalığın tümüyle yok edilmesini sağlayan "Eradikasyon Projesi"nin genel organizatörlüğünü ve yönetmenliğini yaptı. Bu proje ile 1948'de Kıbrıs'ta malarya parazitlerinin taşıyıcısı olan sözü geçen Anophelis sivrisineğinin, tümüyle yok edilmesini sağladı.
Kıbrıs adasında olduğu gibi, aynı dönemde başka bir Akdeniz adası olan Sardunya'da da Malarya Eradikasyon Projesi yürütülmekteydi. İki ada dostça bir rekabete girişmişlerdi. Projeyi ilk sonuçlandıran taraf, diğerine ödül olarak bir kasa şarap verecekti. Projeyi M. Aziz Bey'in önderliğinde daha önce bitiren Kıbrıs adası, ödülü kazandı.
1929-1948 yılları arasında genel sağlık konuları kapsamına giren çeşitli hastalıklar (Verem, Tifo, Dizanteri, Ekonokok, Trachoma) ile ana-bebek sağlığı ve beslenmeye ilişkin aydınlatıcı, eğitsel çalışmalar yapan Mehmet Aziz, bu amaçla Kıbrıs'ın tüm köylerini, bir program çerçevesi içinde dolaştı.
1946 yılında Kıbrıs'ta Lişmaniyasis (Leishmaniasis) hastalığını araştıran yabancı bilim adamları ile çalışan Mehmet Aziz, bu hastalığın taşıyıcısı olan küpdüşen (tatarcık) sineği taraması sırasında, adada ilk kez görülen bir küpdüşen türü buldu. Buna "Flepotoma Aziz'i" adı verilmesi, ekipçe uygun görüldü. Bu isim, 1955'de "Phlepotomus Antonnata Aziz'i" olarak değiştirildi.
II. Dünya Savaşı sırasında Kıbrıs'a gelen Ermeni, Yahudi, Rus, Macar, Polonyalı ve Yunanlı mültecilerin sağlık kontrolünden geçirilip yerleştirilmelerinin organizatörlüğünü yaptı.
1950 yılında Beyrut Üniversitesi'nde Çevre ve Kamu Sağlığı (Public Health and Hygiene) Bölümü'nü kurmak için bir teklif aldı. Ordinaryüs Profesör olarak bu bölümün başına atandı ve bu görevi 1959 yılına kadar sürdürdü. Öğrencileri ile birlikte Arabistan'a Hac'a da giden Mehmet Aziz, bu ülkenin sağlık sorunlarını yerinde görme fırsatını buldu ve sorunlara çözümler önerdi. Beyrut Üniversitesi'nde olduğu süre içinde, yüksek öğrenimlerini tamamlayan burslu öğrencilerini, kendi ülkelerinde (Bahreyn, Bangladeş, Libya, İran, Mısır ve Sudan gibi) ziyaret ederek, onların meslek yaşamlarında ülkelerine katkılarını yerinde inceleme olanağını buldu. Bu görevi sırasında, Dünya Sağlık Teşkilâtı (World Health Organization) Danışmanlığı da yapan Mehmet Aziz, uzun yıllar bu kuruluşun üyesi olarak kaldı.
Associate Serving Brother of the Order of St. John's kuruluşunun üyeliği yanında Kızılhaç'ın da üyesi oldu. 1958 yılında ise Royal Society of Health kuruluşunun üyeliğine kabul edildi.
1959-60 yıllarında Kıbrıs'a dönem Mehmet Aziz, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşundan hemen sonra, 7 Eylül 1960'da Kamu Hizmeti Komisyonu üyeliğine atandı. 1963 olaylarının başlamasından sonra Kıbrıs Türk Yönetimi'nin kuruluşu ile birlikte bu görevini 1967 yılına kadar sürdürdü. Aynı yıl Kamu Hizmeti Komisyonu Başkanı oldu ve 1973 yılına kadar da bu görevde kaldı.
Malarya hastalığı, bu hastalığın önlenmesi ve tüm detaylarını geniş bilgiler niteliğinde kaleme alan Mehmet Aziz'in bildirileri, İngiliz Koloni yönetimi tarafından, 1930'lu ve 1940'lı yıllarda küçük kitapçıklar halinde yayımlandı.
Mehmet Aziz'in tiyatroya özel ilgisi vardı. Lefkoşa'da Kardeş Ocağı'nın düzenlediği gecede, Sheakespeare'nin "Venedik Taciri" adlı eserinde "Shylock" karakteri ile başrol oynadı. Sportif etkinliklere de katılan Mehmet Aziz'in, para koleksiyonu ve pul koleksiyonu gibi özel uğraşları da vardı.
Emekliye ayrıldıktan sonra toplum içinde yaşanan sağlık ve çevre sağlığı konularına ilişkin sorunları ve gelişmeleri yakından takip eden Mehmet Aziz, görüş ve uyarılarını ilgili makamlara sürekli olarak aktarmaya devam etti.
Evli ve üç çocuk babası. 17 Haziran 1991 tarihinde vefat etti.
Aldığı Ödüller:
Mehmet Aziz'in aldığı ödüller sırasıyla şöyle:
1. 1936 - MBE (Britanya İmparatorluğu Başarı Servis Nişanı)
2. 1949 - CIBE (Britanya İmparatorluğu Üstün Başarı Nişanı)
3. 1951 yılında Malarya hastalığının önlenmesinde büyük katkılarını dikkate alan İngiltere'nin Ross Enstitüsü Mehmet Aziz'e Ross Ödülünü verdi.
|
|
|
|
