|
|
|
|
|
Mehmed (4.)
( 6.12.1641)- (22.12.1692)
|
|
Osmanlı sultanlarının on dokuzuncusu ve İslam halifelerinin seksen dördüncüsü.
Saltanatı: 1648-1687
Babası: Sultan İbrahim Han - Annesi: Hatice Turhan Sultan
Doğumu: 2 Ocak 1642 Vefatı: 6 Ocak 1693
Şehzadeliğinde, İmam-ı Şami Yusuf Efendi, Şami Hüseyin Efendi ve diğer kıymetli hocalardan ders alarak yetiştirildi. Babası İbrahim Han'ın asiler tarafından tahttan indirilmesi üzerine 8 Ağustos 1648'de sultan oldu. Bu sırada yedi yaşında idi. Tahsil ve talimine saltanatı zamanında da devam etti.
Sultan IV. Mehmet Han'ın çocukluğundan istifade eden devlet kademelerindeki kişiler, idarede daha çok söz sahibi olabilmek içim mücadelelere başladılar. Bu durum zaman zaman isyanların çıkmasına ve devlet işlerinin bozulmasına sebep oldu. Hazine boşaldı. 1652'de sadrazamlığa getirilen Tarhuncu Ahmet Paşa ilk olarak mali sıkıntıyı önlemek için tedbirler aldı. Ancak masrafların kısılması bazı devlet erkanının hoşuna gitmedi ve çeşitli iftiralarla Tarhuncu'yu görevden uzaklaştırdılar.
1654 senesinde Kara Murat Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Çanakkale boğazı çıkışında Venedik donanmasına mağlup etti. Bu sırada mali sıkıntıyı önlemek için, ayarı düşük para basılması, yeniçerilerin ayaklanmasına yol açtı. Çınar olayı ve Vaka'i vakvakiye diye bilinen hadiseler sonunda saray ağaları idam edildi (1656). Merkezdeki bu karışıklıklar Anadolu'ya ve ülkenin diğer eyaletlerine de sıçradı. Venedik karşısında donanmamız bozguna uğradı. Venedikliler Bozcaada ve Limni gibi askeri önemi fazla olan adaları kuşatarak ele geçirdiler. Padişah, bu başarısızlıklar üzerine, sadrazam Boynueğri Mehmet Paşa'nın yerine büyük yetkilerle tecrübeli vezir Köprülü Mehmet Paşa'yı tayin etti (1656).
Köprülü Mehmet Paşa'nın ilk işi İstanbul'da asayişi sağlamak oldu. Daha sonra donanmayı güçlendirerek Bozcaada ve Limni'yi geri aldı. 1658'de Erdel isyanını bastırdı ve Yanova kalesini fethetti. Ertesi yıl Anadolu'da çıkan Abaza Hasan Paşa ayaklanmasını önledi. Mehmet Paşa'nın 30 Ekim 1661'de vefatı üzerine yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildi. 1663 yılında Avusturya seferine çıkan Ahmet Paşa, Uyvar ve Yanıkkale'yi fethetti. İki devlet arasında Vasvar antlaşması imzalandı. 1666'da girit seferine serdar tayin edildi. 1669'da Kandiye'nin zaptı ile Girit'in fethi tamamlandı. 1672'de Lehistan seferine çıkan dördüncü Mehmet Han, Belgrad'a kadar geldi. Fazıl Ahmet Paşa bu seferde Podolya ile Ukrayna'nın fethini gerçekleştirdi ve bu sefer sırasında hastalanarak vefat etti. Yerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa getirildi (1676).
1678'de Rus seferine serdar tayin edilen Mustafa Paşa, Çehrin kalesini geri aldı. Ertesi yıl padişah ordusunun başında bizzat ikinci sefere çıktı. Ancak Rusların barış istemeleri üzerine Bahçesaray'da antlaşma imzalandı.
IV. Mehmet devrinin en önemli syasi hadisesi Viyana kuşatmasıdır. Padişah'ın Yanıkkale ve Komarın üzerine gönderdiği ordu, serdarın isteği üzerine Viyana cihetine çevrildi. Şiddetle cereyan eden muhasara başarısızlıkla neticelendi ve Kara Mustafa Para görevinden alınarak yerine İbrahim Paşa getirildi.
Viyana bozgunundan sonra; Avusturya, Venedik, Lehistan orduları umumi hücuma geçerek Macaristan topraklarını, Budin'i, Dalmaçya kıyılarını, Patras, Korent ve İnebahtı gibi önemli kaleleri zaptettiler. Bu olaylar sırasında orduda isyanlar çıktı ve Sultan IV. Mehmet Han, 8 Kasım 1687'de tahttan indirilerek yerine kardeşi II. Süleyman getirildi. Bundan sonra Edirne'deki sarayında ikamet eden Mehmet Han, 6 Ocak 1693'te vefat etti. Cenazesi İstanbul'a nakledilerek Yeni Cami'deki annesi Turhan Valide Sultan'ın türbesine defnedildi.
Osmanlı Devleti'nde Kanuni'den sonra en fazla tahtta kalan ve 39 yıl padişah olan IV. Mehmet Han, yaratılış icabı mutedil, kadirşinas ve vefakar olup, verdiği söze sadık bir şahsiyete sahipti. Köprülü ailesinin devleti liyakatla idareleri kendisini rahat ettirmiştir. Mehmet Han ava çıkmaya, edebiyat ve tarihe meraklı olup, ilim adamlarının sohbetlerinde bulunmayı çok severdi. Beş vakit namazı cemaatle kılardı. İçkiyi yasak edip, imalathaneleri kapattıran bu sultan dine sonradan karıştırılan bütün hurafelerin kaldırılması için uğraştı. Devrinde pek çok ilim adamı ve sanatkar yetişti. IV. Mehmet devrinde inşası tamamlanıp ibadete açılan Yeni Camii, Osmanlı mimarisinin şaheserlerindendir. Yanındaki Mısır Çarşısı bu camiye vakıf olarak yapılmıştır.
|
|
|
|
